زایمان در آب؛ همه آنچه باید درباره زایمان طبیعی در آب بدانید

در این مقاله به معرفی یکی از روش های زایمان بدون درد که زایمان در آب (Water birth) اطلاق میشه می پردازیم و معایب و مزایایی که این روش نسبت به روش های مشابه زایمان دارد رو بررسی خواهیم کرد.

از موفق ترین روش های زایمان طبیعی ، زایمان طبیعی در آب است که به عنوان یک روش غیر تهاجمی و غیر دارویی و طبیعی همراه با کاهش چشمگیر درد زایمان مطرح است . اثر بی وزنی آب باعث ایجاد فشار یکسان بر تمام اعضای بدن و کاهش انرژی از دست رفته می شود .

عکس بالا برگرفته از بیمارستان ولیعصر شهرستان “فسا” می باشد

در بررسی های انجام شده در کشورهای توسعه یافته ، در این روش بر خلاف سایر روش زایمان که به کمک بی حسی انجام می شود ، درد زایمان کاهش یافته و آپگارد نوزاد (ارزشیابی وضعیت سلامت عمومی نوزاد) نیز بهتر است . در این روش ، روند طبیعی زایمان حفظ شده ، طول مدت زایمان کاهش چشمگیری پیدا می کند و از سوی دیگر ، به آمادگی طولانی مدت مادر از نظر تکنیک ها و تمرینات تنفسی نیازی وجود ندارد و زایمان با آموزش کوتاه مدت ، امکانپذیر است . در این روش میزان استفاده از داروهای مسکن به مراتب کمتر خواهد بود . در حین انجام زایمان در آب (Water birth) ،عامل زایمان ، عملکردی به مراتب سهل تر از زایمان روی تخت داشته و از میزان مداخلات پزشکی حین زایمان کاسته خواهد شد . کاهش صدمات کانال زایمانی و نیاز کمتر به اپی زیوتومی (برش ناحیه پرینه مادر برای تسریع خروج جنین) از دیگر مزایای این روش است که به کاهش تروما (ضربه و آسیب) به نوزاد منجر می شود . حرکات آزادانه مادر در آب و شرکت فعالانه او در امر زایمان و ورود ملایم نوزاد ، از دیگر فواید این روش محسوب می شوند .

نمایی از استخر زایمان در آب Water birth

شباهت‌های زایمان در آب با زایمان طبیعی

زنان بارداری که تمایل به انجام این نوع زایمان دارند، بدانند که تمام مراحل یک زایمان طبیعی، مثل کنترل ضربان قلب جنین و بررسی شرایط مادر، در زایمان درون آب انجام خواهد شد، گاهی ممکن است درد در زمان زایمان زیر آب کاهش پیدا نکرده و درد‌های انقباضی طولانی شود که در این صورت اگر به مسکن یا دارویی نیاز باشد، استفاده شده و تمام مراقبت‌ها از زنان مثل یک زایمان طبیعی و معمولی که برای سلامت نوزاد و مادر لازم باشد اعمال خواهد شد. لازم به توضیح است که در این نوع زایمان، زنان باردار نیز به دلیل درد کمتر، خاطره بهتری از انجام زایمان و تولد فرزندشان دارند ضمن اینکه خطر عفونت نیز که در گذشته در مورد آن بحث می‌شد وجود نداشته و نگرانی وجود ندارد.

فواید زایمان در آب (Water birth):

آثار آرامش دهنده آب باعث کاهش اضطراب و ترس مادر می شود که این خود باعث کاهش درد زایمان نیز می شود . کاهش درد ، منجر یه ذخیره انرژی مادر شده که در مرحله دوم زایمان (مرحله خروج جنین) بسیار کمک کننده خواهد بود . مشکلات تغذیه با شیر مادر پس از زایمان ، در این روش کمتر است .

اولین زایمان مدرن در آب ثبت شده ، در سال ۱۸۰۳ در فرانسه انجام شد و در اتحاد شوروی در سال ۱۹۶۰ زایمان در آب با مدرک تأیید شده نتیجه تحقیقات مختلف درباره زایمان در آب در کشورهای اروپایی ، اسکاندیناوی و آمریکا ، مثبت ارزیابی شده و در این کشورها به طور رسمی از سال ۱۹۹۱ تاکنون به کار گرفته شده است .

این روش،‌ مدت زمان درد ناشی از زایمان و اضطراب مادر را بر اثر احساس آرامش و سبکی که آب برای مادر ایجاد می کند، به طور مطلوبی کاهش می دهد. به طوری که پروسه زایمان برای مادر بسیار خوش آیند است.

آب در وان‌ های مخصوص این روش روان است. به این صورت که این وان‌ها به شکلی تعبیه شده است که قابلیت تعویض آب در صورت کثیف شدن در آن به راحتی وجود دارد.

از سوی دیگر، در طی انجام زایمان می توان از موسیقی و نور دلخواه نیز برای تامین بیشتر آرامش خاطر مادر استفاده کرد.

قرار داشتن جنین در کیسه آب رحم مادر در دوران بار داری ، عامل آشنایی آن با محیط آبی محیط خارج است. این امر تاثیر به سزایی در زایمان آسان دارد، از طرف دیگر از آنجا که نوزاد پس از تولد، به کمک ماما، به سرعت در آغوش مادر قرار می گیرد، از این طریق ارتباط عاطفی میان مادر و نوزاد نیز به سرعت برقرار می شود و پس از آن نیز، پس از تکمیل زایمان، مادر بدون هیچ مشکلی به اتاق ریکاوری می رود.

ممنوعیت ها یا محدودیت های زایمان طبیعی در آب

در موارد زیر بایستی محدودیت ایجاد کرد (به علت انجام ورزش های دوران بارداری)

۱ـ سابقه بیماری قلبی

۲ـ سابقه بیماری ریوی

۳ـ داشتن لگن بسیار کوچک

۴ـ حاملگی چند قلو

۵ـ مشاهده خونریزی یا لکه بینی ماه های ۴ـ۹

۶ـ فشار خون بالا

۷ـ جفت سر راهی

۸ـ پارگی زودرس کیسه آب

۹ـ عفونت ها

زایمان در آب برای چه کسانی مناسب است؟

زایمان در آب برای همه خانم ها قابل انجام نیست. شرایط کلی برای زایمان در آب به شرح زیر است :

• در طول دوران بارداری باید هیچ عوارضی در مادر وجود نداشته باشد

• ضربان قلب بچه خوب باشد و پیش از زایمان بچه مدفوع نکرده باش

• مادر عفونت یا پارگی طولانی مدت کیسه آب نداشته باشد

• لگن مادر در شرایط مناسب باشد و بچه هم خیلی درشت نباشد

زایمان در آب اگرچه در زایمان اول هم انجام می‌گیرد اما در زایمان‌های بعدی خیلی مناسب‌تر است.

به چه کسانی توصیه نمی‌شود؟

زنانی که تا به حال به استخر نرفته و علاقه‌ای به آب ندارند، عمدتا توانایی این نوع زایمان را ندارند و به طور حتم زایمان در آب هم برایشان دشوار است، این نوع از زایمان نیز بیشتر در کشور‌ هایی رواج دارد که مردمان‌ شان با آب سروکار بیشتری دارند؛ به‌ عنوان نمونه زنان در استرالیا که یک کشور پر آب است، بسیار بیشتر برای انجام این نوع زایمان کاندید می‌شوند، چرا که بدن آن‌ها با آب آشنا و سازگار‌تر بوده و به طور حتم راحت‌تر می‌توانند این نوع زایمان را تجربه کنند. در کشور ما هم زنانی که در طول زندگی بیشتر به استخر رفته و از آب واهمه ندارند، راحت‌تر از دیگر زنان از این روش استقبال می‌کنند و این نوع زایمان همچنان طرفداران خاص خود را دارد.

پیش از انتخاب این شیوه باید بدانید

خانم‌ها در گذشته چنین تصور می‌کردند که این نوع زایمان بهترین راه و معجزه‌ای بزرگ برای رهایی از درد های شدید زایمان است؛ به دلیل این ساده انگاری، طرفداران زیادی برای آن وجود داشت؛ اما در حال حاضر زنان با آگاهی و کسب اطلاعات بیشتر دریافته‌اند که این روش از زایمان، تفاوتی با زایمان طبیعی نداشته و تنها در کاستن از درد موثر است. پس در انتخاب این نوع زایمان و حمل وزن، نباید توقع زایمان بدون درد داشت.

مزایای زایمان در آب برای نوزاد

۱- ورود ملایم و آسان تر نوزاد به محیط خارج از رحم
۲- ایمن تر بودن در مقایسه با روش های دیگر
۳- ایجاد یک محیط حد واسط و جلوگیری از برخورد نوزاد با استرس های ورود ناگهانی به محیط خارج
۴- کاهش ضربه
۵- کاهش نیاز به تحریک های تهاجمی جهت شروع تنفس
۶- استفاده بهتر و سریع از شیر مادر
۷- مزایای فیزیولوژیک زایمان در آب برای مادر
۸- کاهش چشمگیر درد
۹- افزایش انقباضات موثر
۱۰- افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی رحم
۱۱- کاهش هورمون های استرس
۱۲- کاهش تحریکات حسی
۱۳- نیاز کمتر به اپی زیاتومی (برش پرینه)
۱۴- کاهش مداخلات پزشکی (تا ۸۵%)
۱۵- کاهش سزارین (تا ۸۵%)
۱۶- کاهش نیاز به مسکن ها و ضد دردها
۱۷- کاهش قابل توجه طول مدت زایمان
۱۸- افزایش آستانه درد
۱۹- ذخیره انرژی و جلوگیری از هدر رفتن انرژی مادر جهت مرحله دوم زایمان
۲۰-کاهش خفیف فشار خون
۲۱- کاهش فشار بر بزرگ سیاهرگ زیرین
۲۲- مزایای روانشناختی زایمان در آب برای مادر
۲۳-احساس سبک وزنی و توانایی تحرک بیشتر
۲۴- تجربه شیرین و خاطره انگیز زایمان
۲۵-افزایش اعتماد به نفس مادر
۲۶-توانایی بالاتر در تمرکز و تسلط بر خود
۲۷-افزایش سطح هوشیاری در حین زایمان
۲۸- کاهش ترس و اضطراب و خشم
۲۹-مشارکت فعال پدر و مادر در زایمان
۳۰- افزایش حس پذیرش نوزاد و عشق ورزی که در آینده در روحیه عاطفی نوزاد نقش به سزایی دارد
۳۱- افزایش ارتباط مقابل مادر و نوزاد به علت تماس مستقیم پوستی و مراقبت کانگورویی

خطرات بالقوه (احتمالی) زایمان در آب

آسپیراسیون آب توسط نوزاد: اولین تنفس نوزاد با کنار رفتن آب از روی سطح صورت آغاز می گردد . با اولین تنفس جریان خون جنین به جریان خون نوزادی تبدیل می گردد و با بسته شدن شانت های درون قلب گردش خون ریوی ایجاد و در اثر فشار ایجاد شده در ریه ها آب از آلوئول ها و فضاهای ریوی خارج شده و بستری مناسب برای تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن در ریه ها ایجاد می شود . این فرآیند در عرض چند ثانیه اتفاق می افتد و در طی این مدت نوزاد اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق بند ناف دریافت می کند . به علت آنکه تا زمان خروج نوزاد از آب و تماس با هوا هیچگونه تحریکی برای تنفس نوزاد وجود ندارد ، بنابراین آسپیراسیون نوزاد در زیر آب امری غیر متحمل می نماید و در واقع تهدیدی برای نوزاد محسوب نمی گردد .
عفونت: بالا رفتن شانس عفونت یکی دیگر از علل مخالفت منتقدان این روش است . در مطالعه ای در کشور کانادا هیچ گونه شواهدی دال بر عفونت مادر و نوزاد در زنان مبتلا به (PROM) پیدا نشد . با این حال پس از هر بار زایمان در آب ، وان و یا استخر مخصوص بایستی به دقت تمیز و ضد عفونی گردد تا از انتقال باکتری از نوزاد به نوزاد یا مادر به مادر جلوگیری گردد . باکتری پسودومونا عامل پاتوژن شایعی در محیط های آبی است اما با این حال نوزادانی که به آن مبتلا شده اند بدون درمان بهبود یافتند .
کند شدن جریان لیبر: به علت ماهیت شل کنندگی آب فرآیند لیبر غالباً با کم شدن انقباضات در آب و در نتیجه کندی آن همراه است . در پروتکل های وضع شده برای جلوگیری از کندی جریان زایمان،پس از رسیدن به دیلاتاسیون ۵ سانتی متر زائو وارد آب می شوند که آرامش حاصل از آب منجر به افزایش تولید هورمون اکسی توسین و اندورفین گردیده در نهایت سرعت و آرامش در زایمان به حداکثر میرسد.

روش های انجام زایمان در آب

زایمان در آب به دو صورت تعریف می‌شود

روش اول : لیبر در آب:

خانم باردار در هنگام دردهای فعال زایمانی وارد آب شده و تحمل درد برایش آسان‌تر می‌شود

روش دوم : زایمان در آب است.

در روش دوم یعنی زایمان در آب، خانم باردار در آب می‌ماند و زایمان به طور کامل در آب انجام می‌شود بطوری که نوزاد زیر آب متولد می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد که در روش زایمان در آب مشکلات تهدید کننده زندگی یا سلامتی در زنان زائو یا نوزادان مشاهده نشده و همچنین در این روش کاهش خونریزی، نیاز به استفاده مسکن کمتر و تجربه زایمان نیز رضایت بخش تر است. تحقیقات نشان می‌دهد، تفاوت آماری معنی‌داری از لحاظ رفتاری بین بچه‌های متولد شده در زایمان آب و خشکی وجود نداشته است. تاثیر روش زایمان در آب در میزان نیاز و انجام اپیزیوتومی در یک سوم موارد نسبت به زایمان در خشکی کاهش یافت. میزان اپیزیوتومی از۸۰ درصد در زایمانهای معمولی به ۱۵درصد در زایمان در آب رسید

زایمان در آب (Water birth) در ایران

هم اکنون زایمان در آب در تهران و اصفهان در چند بیمارستان انجام می پذیرد. در این بیمارستان ها وان مخصوص زایمان در آب وجود دارد که مادر به محض شروع درد وارد آن میشود و تا زمان زایمان در آن است. خانمی که چنین روشی را انتخاب می‌کند می‌تواند دردهایش را در آب تحمل کند ولی بیرون از آب زایمان کند. یعنی تنها زمان پیش از زایمانش را در آب سپری کند یا اینکه اگر شرایط ایده‌آل و مطلوب باشد در همان آب زایمان را انجام دهد. پس هم بحث انتخاب فرد مهم است و هم شرایط موجود.

توصیه‌های مهم به زنان باردار

در مجموع نه تنها برای انجام زایمان در آب بلکه زنان برای انجام هرکدام از روش‌های زایمانی باید از چگونگی پروسه زایمان خود اطلاعات کسب کرده و آموزش‌های لازم را جدی بگیرند، زنانی که دوره‌های لازم را می‌گذرانند بسیار راحت‌تر می‌توانند در زمان زایمان با ماما و پزشک متخصص همکاری کنند چرا که با پروسه وضعیت خود به صورت کامل آشنا می‌شوند.

در حال حاضر مشکل مهم زنان این است که متاسفانه در زمان بارداری اطلاعات کافی را به دست نیاورده و با شروع درد‌های انقباضی قبل از زایمان دچار ترس و وحشت شدید می‌شوند که این ترس و نداشتن اطلاعات می‌تواند باعث تشدید درد شده و روی پروسه زایمان نیز تاثیر منفی بگذارد. از آنجا که کسب اطلاعات از روند زایمان به کاهش درد کمک زیادی می‌کند، به همین دلیل زنان باید اطلاعات کافی داشته باشند و از قبل بدانند این نوع زایمان خطری برای خودشان و فرزندشان ندارد.

لیست برخی از بیمارستان هایی که زایمان در آب در آنها انجام می گیرد

تهران – شهرک اکباتان – بیمارستان صارم . شماره تماس ۴۴۶۷۰۸۸۸
تهران – خ مولوی – بیمارستان اکبر آبادی . شماره تماس ۵۵۶۳۷۰۴۸
تهران – خ بهشتی – بیمارستان مادران . شماره تماس;۸۸۷۵۶۴۴۴
شیراز –;بیمارستان حضرت زینب و بیمارستان حافظ
مشهد – بیمارستان ام البنین
کرمانشاه – بیمارستان;معتضدی
اصفهان – بیمارستان امین
رشت – بیمارستان قائم
تبریز – بیمارستان الزهرا
اهواز – بیمارستان مهر و بیمارستان آریا
اردبیل;– بیمارستان قائم
گنبد (استان گلستان) – بیمارستان خاتم الانبیاء
فسا – بیمارستان ولیعصر
…

باز نشر : مجله تصویر زندگی

این مطلب مفید بود ؟