نارین قلعه نائین

از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای شهر نایین، قلعه‌ای است به نام « نارین قلعه » یا « نارنج قلعه ». این قلعه بنا بر نوع مصالح و سبک بنا، مربوط به دوران پارت‌ها یا ساسانیان است که از آن به عنوان دژ یا کهن دژ شهر استفاده می‌شده است. به ویژه آن که این بنا درست درمیان بافت تاریخی نایین قرار گرفته است. درباره کارکرد قلعه اطلاع صحیحی در دست نیست. اما گمان می‌رود این قلعه، همراه با فضای اطراف، مرکز اداری و نظامی شهر بوده باشد. متأسفانه امروزه از این بنا چیزی جز چند دیوار خشتی و بقایای یک قلعه عظیم باقی نمانده است.

آثار باقیمانده از این بنا حکایت از قدمت و دیرینگی آن دارد . سبک بنا و نوع مصالح به کار رفته، آن را به قبل از اسلام مربوط می کند ارتفاع قلعه از سطح زمین ۲۵ ذرع است . درباره کارکرد این قعله اطلاع صحیحی در دست نیست . اما بعید نیست که این فضا همواره با فضاهای مجاور آن حاکم نشین و مرکز اداری نظامی شهر بود باشد. مدارک و منافع متعدد به شهر هائی اشاره می کنند که قلعه های مانند نارنج قلعه داشته اند .

اصطخری در کتاب خود از وجود پنج هزار قلعه در شهرها و کوهای پارس خبر داده است . اصطخری به آتشکده ای نیز اشاره می کند که بر بالای این قلعه قرار داشته است با توجه به این مطلب احتمال این که این قلعه در قبل از اسلام محل نگاهداری اتش بوده است بسیار است .

در دوره صفویه نیز شهرهای متعددی وجود داشته اند که در آن قلعه های موسوم به نارنج قلعه بوده است . این قلاع جنبه نظامی داشته اند. بنابراین با توجه به این نکته و بادر نظر گرفتن خندقی که پیرامون این قلعه بوده است می توان (نارنج قلعه) نایین را هم یکی از قلاع نظامی به حساب آورد .