اصول تغذیه در دوران شیمی درمانی
با تغذیه صحیح نه تنها از ایجاد سرطان پیشگیری میشود، بلکه در طول شیمی درمانی هم برای کاهش عوارض موثر بوده و پس از بهبود نیز احتمال عود را کاهش می دهد. |
شیمی درمانی معمولاً افراد را ضعیف و کم انرژی میکند. به طوری که فرد همواره احساس خستگی و بیحالی دارد. هرگز نگذارید که این خستگی مانع غذا خوردن بیمار شود.
تاکنون، بارها و بارها درباره انواع راه های پیشگیری از ابتلا به سرطان شنیده و خوانده ایم اما شاید کمتر بیمار مبتلا به سرطانی را بتوان پیدا کرد که با نکته های مهمی که باید در طول دوره بیماری و شیمی درمانی خود رعایت کند، آشنا باشد.
سرطان هم یکی از این بیماریهاست که این روزها بیشتر از گذشته خودنمایی میکند و افراد زیادی را درگیر کرده است. بیماریای که نامش هم میتواند انسانی را از پادرآورد، چه رسد به عوارض و مشکلات حین درمان که بیمار و خانوادهاش را حسابی خسته میکند، اما خوب است بدانید با تغذیه مناسب میتوان با این مشکلات هم مقابله کرد.
قبل از شیمی درمانی
وعده غذایی که قبل از شیمی درمانی مصرف میشود باید حاوی کربوهیدارتها باشد بهعنوان مثال نان، برنج یا ماکارونیای که همراه با سبزیجات مانند قارچ، فلفل دلمهای، هویج و… تهیه میشود برای شب قبل از شیمیدرمانی مناسب خواهد بود.
معمولا حدود دو روز پس از شیمیدرمانی بیماران بیاشتها هستند و به همین دلیل توصیه میشود، صبحانه را قبل از شیمیدرمانی بهطور کامل میل کنند. بویژه خوب است از نانهای سبوسدار، مواد غذایی حاوی پروتئین مانند پنیر و گردوی آسیاب شده استفاده شود.
بخور نخورهای شیمی درمانی
• بیماران باید در روزهای شیمیدرمانی از آنتیاکسیدانها مانند لبو، خرمالو، کیوی، پرتقالهای توسرخ، هویج و آب هویج به مقدار زیاد استفاده کنند؛ البته فراموش نکنید مصرف مرکبات در صورتی توصیه میشود که فرد دچار زخمهای دهانی نشده باشد.
• غلات کامل و سبوس دار که ارزش تغذیه ای بالاتر دارند را جایگزین غلات تصفیه شده و آرد سفید در برنامه غذایی روزانه تان کنید.
• اگر قرار است آبمیوه آماده بخورید، حتما انواع صددرصد طبیعی و پاستوریزه را انتخاب کنید. از آنجایی که سیستم ایمنی بدن شما نسبت به افراد سالم ضعیف تر است، وجود هرگونه آلودگی میکروبی در آبمیوه های غیرپاستوریزه می تواند سلامتتان را به خطر بیندازد.
• میان انواع میوه ها، سبزی ها و آبمیوه ها، آنهایی که رنگ تیره تری دارند و به قرمز، سبز تیره، نارنجی یا حتی سیاه نزدیک تر هستند (مانند آلو و انگور سیاه) را انتخاب کنید. این میوه ها و سبزی ها، حجم بالاتری از آنتی اکسیدان ها را به بدنتان می رسانند و کمک چشمگیری به افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن در طول شیمی درمانی می کنند.
• حتما حداقل ۵۰ درصد از بشقاب وعده ها و میان وعده های غذایی تاناز انواع میوه ها و سبزی های تازه و سالم پر شده باشد.
• مصرف سبزی های برگ سبز تیره مانند اسفناج، کاهو و سبزی خوردن را فراموش نکنید.
• از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی پرهیز کنید. این غذاها باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن و کاهش قدرت سیستم دفاعی بدنتان می شوند.
• گوشت ماهی یا گوشت پرندگان که هضم ساده تر و پروتئین مرغوب تر و از طرفی، چربی کمتری نسبت به گوشت های قرمز دارند را در برنامه غذایی تان جای دهید.
• اگر اشتها ندارید، ۱ فنجان آّب مرکبات، آب انگور یا آب هویج قبل از وعده های غذایی برای افزایش اشتهایتان تصویه می کنیم.
• اگر بی اشتهایی به خوردن غذا آزارتان می دهد، غذاهای کم حجم اما پرکالری مانند شیره انگور، مغزها و دانه های خام، حبوبات پوست کنده، آووکادو و غلات بوداده را در طول روز مصرف کنید تا کالری کافی برای تحمل روند درمان به بدن خود برسانید.
• وعده های غذایی سنگین در طول روز نخورید تا دستگاه گوارش شما تحمل و توان هضم و جذب مواد غذایی را داشته باشد. بهتر است ۵ وعده سبک غذایی و ۳ میان وعده در طول روز داشته باشید.
• با اضافه کردن چاشنی ها یا ادویه هایی مانند لیموترش، گلپر، پودر لیموعمانی، رب یا سس گوجه فرنگی، رب انار یا رب آلو به غذاهایتان طعم بهتری به آنها بدهید تا بتوانید بی اشتهایی ناشی از بدطعمی دهان خود را از بین ببرید.
• برای پیشگیری از ابتلا به یبوست، مصرف آب فراوان، آلو، عدس، میوه ها و سبزی های تازه را در طول روز فراموش نکنید.
• اگر دچار اسهال ناشی از شیمی درمانی شدید، می توانید برنج و سیب پوست کنده را در برنامه غذایی تان داشته باشید.
• اگر جویدن غذا برایتان سخت است، غذاها را له یا پوره کنید. به این ترتیب، حجم کافی و مناسبی از غذا، ریزمغذی ها و کالری را دریافت خواهید کرد.
• حتی اگر حالت تهوع داشتید، باز هم مصرف حجم بالایی از آب ساده و سالم را در طول روز فراموش نکنید.
• دور غذاهای چرب، شور و شیرین را خط بکشید. این غذاها علاوه بر ایجاد استرس اکسیداتیو، می توانند زمینه ساز ابتلا به فشار خون بالا، دیابت، چاقی و بیماری های قلبی شوند و مشکلاتتان را دوچندان کنند.
• مصرف تخم مرغ خام یا خوراکی های حاوی تخم مرغ خام، شانس ورود سالمونلا به بدنتان را بیشتر و سلامتتان را تهدید می کند.
• تمام گوشت ها را قبل از مصرف، کاملا بپزید و از مصرف انواع گوشت های کبابی، استیکی یا آبدار که بخش مرکزی آنها خام مانده، خودداری کنید. سیستم ایمنی ضعیف بدن شما، توان مبارزه با میکروب های موجود در گوشت های خام را ندارد.
• قبل از مصرف هر نوع مکمل غذایی برای تقویت بدن، حتما با پزشک معالجتان مشورت کنید.
• مصرف خوراکی های سرشار از ویتامین C مانند مرکبات، هلو، انبه، آووکادو، انجیر، گوجه فرنگی، پیاز خام، فلفل دلمه ای و کیوی می تواند به حفظ و افزایش قدرت سیستم دفاعی بدنتان کمک کند.
• مصرف روزانه حداقل ۱ قاشق غذاخوری عسل طبیعی به عنوان ترکیبی ضدباکتری و ضدقارچ به تمام بیماران مبتلا به سرطان توصیه می شود.
• حتما در طول دوره شیمی درمانی و برای کاهش عوارض ناشی از آن، هفته ای ۴ مرتبه تخم مرغ کاملا پخته که سرشار از سلنیوم، ویتامین های گروه B و ۷ گرم پروتئین است، بخورید.
• مصرف دمنوش با چاشنی زنجبیل در تمام دوران شیمی درمانی برای کاهش تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی به تمام افراد مبتلا به سرطان توصیه می شود.
• مصرف دمنوش یا گیاه خشک و تازه نعناع در طول دوران شیمی درمانی هم می تواند تهوع ناشی از آن را از بین ببرد.
• مصرف ماست های پروبیوتیک هم به حفظ تعادل باکتری های مفید موجود در دستگاه گوارش و پیشگیری از ابتلا به بیماری های عفونی در طول دوره شیمی درمانی کمک می کند.
• میلک شیک ها و اسموتی ها می توانند علاوه بر ریزمغذی های فراوان، کالری کافی هم به بدنتان برسانند، البته در صورتی که خانگی باشند.
• مصرف گوشت های پرچرب و کبابی، شانس ابتلا به انواع سرطان، مخصوصا سرطان های دستگاه گوارش را تا ۵۶ درصد افزایش می دهند و روند درمان بیماران مبتلا به سرطان را هم کندتر می کنند.
• آلودگی هوا و استعمال سیگار تا ۴۱ درصد شانس ابتلا به سرطان دستگاه تنفس فوقانی را بالا می برند، بنابراین در روزهای آلوده بیرون نروید و سیگار نکشید.
• مصرف چای سبز و سفید را در دوران شیمی درمانی، محدود کنید. برخی از آنتی اسکیدان های موجود در این ۲ نوع چای باعث ایجاد تداخل در عملکرد داروهای شیمی درمانی می شوند.
• در مورد مصرف سویا و محصولات بر پایه سویا در طول دوره شیمی درمانی با پزشک خود مشورت کنید. در برخی از موارد درمانی و برخی سرطان ها، باید مصرف سویا را به دلیل ترکیبات خاص موجود در آن و امکان ایجاد اختلال در روند درمان، محدود کرد.
• مصرف حداقل ۳ وعده سبزی های برگ سبز تیره می تواند مقداری آهن و کلسیم به بدنتان برساند.
• از مصرف شیر و لبنیات فله ای، سنتی و غیرپاستوریزه، حتی برای یک بار هم خودداری کنید.
• یادتان باشد مصرف کلم بروکسل برای دفع سموم بدن در دوره شیمی درمانی بسیار مفید خواهد بود.
تحقیقات نشان داده است رژیمهای غذایی سرشار از آنتیاکسیدان که در میوهها و سبزیجات یافت میشود، میتواند از بروز سرطان پیشگیری کند و روند درمان را بهبود بخشد. |
هنگام بروز زخمهای دهانی، مصرف ترکیبات اسیدی ممنوع!
کسانی که به دلیل درمانهای سرطان دچار زخمهای دهان یا آفت دهان شدهاند، اصلا نباید از ترکیبات اسیدی مانند نوشابههای گازدار، گوجهفرنگی، رب یا سس گوجهفرنگی، مرکبات و کیوی استفاده کنند چون این ترکیبات با تشدید زخمهای دهانی به بروز عوارض دیگری منجر میشوند. همچنین بهتر است غذاهای خشک و جامد را نیز مصرف نکنند و بیشتر به شکل پوره یا سوپ غذایشان را میل کنند
بهعنوان نمونه بیمارانی که در حال شیمی درمانی یا رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن هستند، دائم دچار خشکی دهان میشوند. این افراد مستعد بروز زخمهای دهانی نیز هستند که در صورت ایجاد چنین زخمها یا التهابهایی باید به رژیم غذاییشان توجه ویژهای شود.
نفخ و اسهال در اثر خوردن خوردن شیر
این افراد زمانی که شیر مینوشند، دچار اسهال و نفخ شدید خواهند شد. به همین دلیل توصیه میشود هنگام شیمیدرمانی، زمانی که فرد دچار اسهال میشود، مصرف شیر را کنار گذاشته و به جای آن از ماست و بویژه ماست پروبیوتیک استفاده کند.
اسهال یا یبوست در طول دوره شیمی درمانی
در طول دوره درمان سرطان و شیمی درمانی بویژه در روزهای اول، ممکن است فرد دچار اسهال یا یبوست شود. برای پیشگیری از یبوست، بیماران حتما باید آب کافی بنوشند و توصیه میشود در رژیم غذایی روزانهشان از آلو یا انجیر خشکی که در آب خیس داده شده نیز استفاده کنند.
اگر در در دوران شیمی درمانی حالت تهوع دارید
خیلی از بیماران علاوه بر کماشتهایی از حالت تهوع نیز رنج میبرند. زراتی به این گروه از افراد توصیه میکند، بهتر است جایی که بوی غذا در آن حس میشود، حضور نداشته باشید چون بوی غذا حالت تهوع را تشدید میکند. در مقابل بوییدن پوست لیمو ترش تازه میتواند به کاهش این حس کمک کند. مواد غذایی خیلی شیرین یا گرم نیز میتواند موجب ایجاد حالت تهوع شود.علاوه بر این موارد توصیه میشود بیماران در روند شیمی درمانی حتما از پروتئینهای گیاهی و حیوانی به مقدار لازم استفاده کنند و مقدار نمک را در رژیمغذاییشان محدود کنند.
بی اشتهایی در دوران شیمی درمانی
فرنی و شیربرنج؛ غذایی مناسب در دوران بیاشتهایی
عوارض و مشکلات ناشی از درمان سرطان به همین موارد ختم نمیشود. احساس تهوع و بیاشتهایی هم یکی از مشکلات شایعی است که بیماران را حسابی کلافه میکند، اما این مشکل هم راهحل دارد. زراتی در اینباره توضیح میدهد: بسیاری از بیماران بویژه در طول چهار تا پنج روز اول پس از شیمی درمانی دچار تهوع و بیاشتهایی میشوند بنابراین توصیه میشود به هیچ عنوان در سه روز اول از گوشت قرمز استفاده نکنند و به جای آن گوشتهای سفید را مصرف کنند.
در این مدت بهتر است غذاهایی استفاده شود که خیلی به جویدن نیاز ندارد بهعنوان نمونه مصرف ژلهای که در خانه تهیه شده و حاوی تکههای میوه است، به دلیل پروتئین مناسبی که دارد بسیار مفید خواهد بود. علاوه بر این، شیربرنج، فرنیای که حاوی پودر گردوی آسیاب شده است، ماستی که داخل آن تکههای میوه، هویج رنده شده و کشمش وجود دارد نیز فوقالعاده مناسب خواهد بود.
خشکی دهان در دوران شیمی درمانی
برای پیشگیری از خشکی دهان زمانی که خارج از خانه هستند یک بطری آب همراه داشته باشند و حتی وقتی تشنه نیستند، آب بنوشند تا دهانشان به کمک آب مرطوب بماند.
این افراد میتوانند از ترکیباتی که تحریککننده ترشحات بزاق است، مانند آبنبات ترش کمک بگیرند. مکیدن یخ نیز شیوهای موثر برای این گروه از بیماران است.
همانطور که گفته شد، خشکی دهان فرد را مستعد ابتلا به زخمهای دهان میکند.
در صورتی که فرد بهدلیل خشکی دهان دچار زخم دهان شده است، به هیچ وجه نباید از آدامس یا آبنبات ترش استفاده کند. این کار نه تنها کمکی به بیمار نمیکند، بلکه موجب تشدید زخم دهان هم خواهد شد.
منبع : هفته نامه زندگی مثبت / سلامت